بختک از نگاه علم

انگار خواب می‌بیند، ولی نه. می‌خواهد از ترس فریاد بکشد، ولی دست و پایش را زنجیر کرده‌اند و راه گلویش را بسته‌اند. انگار چیزی روی سینه‌اش سنگینی می‌کند. از شدت وحشت، تمام بدنش فلج شده و تکان نمی‌خورد. خوب که نگاه می‌کند می‌بیند چیزی شبیه یک موجود وحشتناک و گاهی پشمالو روی سینه‌اش نشسته و گویی جان او را می‌گیرد.

خواب شیرین از آن دسته چیزهایی است که خیلی‌ها آرزویش را دارند، ولی دستشان از آن کوتاه است. اگر از تمام بی‌خوابی‌ها و مشکلاتی که شبانگاهان به سراغمان می‌آید بگذریم، چیزی هست که خواب را به کام انسان زهر می‌کند و آن چیزی نیست جز بختک. کابوسی که تا کنون بسیاری آن را تجربه کرده‌اند. شاید شما هم جزو آن دسته از افرادی باشید که بختک به سراغتان آمده است. 

بختک در واقع یک نوع کابوس است. خوابی که واکنش احساسی بسیار ناخوشایندی را در فردی که خوابیده به صورت ترس یا وحشت، درد، احساس افتادن از جایی، غرق‌شدگی یا مرگ ایجاد می‌کند. 

چنین خواب‌هایی می‌تواند به دلایل جسمی همچون استرس در زندگی فرد رخ دهد یا ممکن است دلیل خاصی نداشته باشد.
نام بختک به این دلیل روی این نوع کابوس گذاشته شد که از زمان های گذشته، افراد بر این باور بودند که عجوزه‌ای زشت صورت، شب‌ها بدن جسمانی خود را ترک کرده و روی سینه قربانی خود می‌نشیند. فرد قربانی در چنین حالتی با احساس وحشت و در حالی که به سختی نفس می‌کشد از خواب بیدار می‌شود، گویی چیزی سنگین روی سینه‌اش سنگینی می‌کند و قادر به حرکت نیست، انگار فلج شده است. 

این باور در بسیاری از فرهنگ‌های دنیا رایج است. در کشور ما هم هنوز به این حالت سنگینی و وحشت، بختک گفته می‌شود.

البته تحقیقاتی که در سال‌های اخیر روی این فرآیند پیچیده صورت گرفته، نشان می‌دهد که این پدیده نوعی فلج خواب است که طی آن ماهیچه‌های اسکلتی به طور ناپایداری از حرکت باز ایستاده و به اصطلاح فلج می‌شوند و فرد در آغاز خوابیدن یا در حین بیدار شدن از خواب، توانایی انجام حرکات اختیاری بدنش را به طور موقت از دست می‌دهد. 

در واقع فلج خواب، نوعی اختلال خواب محسوب می‌شود که حدود چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشد. البته می‌توان با لمس بدن فرد یا صدا زدن او، وی را از این حالت خارج کرد. 

بختک با چه علائمی قابل شناسایی است؟



به طور کلی بختک یا فلج خواب دارای دو دسته علائم است که ممکن است به تنهایی یا ترکیبی از هر دو، در فرد دیده شود: 

فلج اندام‌ها: 

این مرحله هنگام بیدار شدن از خواب یا مدت کوتاهی پیش از به خواب رفتن رخ دهد. در این حالت فلج یک بخش یا تمام اندام‌ها شامل بازوها، پاها و کل بدن اتفاق می‌افتد و فرد قادر به حرکت آنها نیست، نمی‌تواند صحبت کند و تنها کنترل کمی در خصوص تنفس و پلک زدن خود دارد. 

این فلج همانند فلجی است که در هنگام دیدن رویا رخ می‌دهد. به طوری که مغز برای جلوگیری از افزایش بروز هیجانات در هنگام رویا، ماهیچه‌ها را از کار می‌اندازد و تنها بخش‌هایی از بدن طی دیدن رویا حرکت می‌کند. 

به دنبال این فلج، فرد احساس سنگینی روی قفسه سینه خود می‌کند، به طوری که نمی‌تواند به درستی نفس بکشد. 

علائم توهمی:

این مرحله شامل دیدن یا شنیدن تصاویر و صداهایی طی فلج اندام‌هاست. به‌گونه‌ای که فرد فکر می‌کند کسی کنارش ایستاده یا صدای عجیبی می‌شنود. دیدن سایه افراد، تجربه خروج از بدن، احساس شناور بودن در هوا، شنیدن گام‌هایی که نزدیک می‌شوند هم از علائم توهم‌گونه است. 

در این دسته معمولا توهمات شنیداری از همه شایع‌تر است. افراد معمولا از شنیدن صداهای خراشیدن چیزی، خندیدن، تراشیدن، وزوز، زنگ زدن و صداهای مختلف سخن می گویند که بسیار واقعی به نظر می‌رسند.